Ho và khò khè là một triệu chứng phổ biến ở bé. Muốn biết con có đang bị ho khò khè hay không, mẹ hãy thử áp sát tai vào gần miệng bé. Nếu nghe thấy tiếng thở trầm, gần giống như tiếng ngáy hay “tiếng nhạc”, đó chính là báo động cho thấy bé đang bị ho khò khè đấy. Thậm chí trong một số trường hợp, mẹ còn thấy hơi thở bé trở nên kéo dài, gắng sức hơn.
Dành cho cha mẹ nào chưa biết, tiếng ho “khò khè” này chính là biểu hiện cho thấy bé đang gặp phải bệnh lý gây tắc nghẽn đường hô hấp dưới (từ đoạn khí quản ngực đến các phế quản nhỏ). Muốn biết chi tiết những bệnh lý đó là gì và mức độ ra sao, mẹ cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.
*Thông tin khoa học sử dụng trong bài được tư vấn bởi bác sĩ BS.CKII Tai Mũi Họng Nguyễn Tuấn Như
1. Hen suyễn
Hen là một bệnh hô hấp mạn tính mà các bé rất hay gặp, đặc trưng là những tiếng ho kèm khò khè thường xuyên. Cụ thể, bác sĩ Tuấn Như cho hay: “Biểu hiện của hen suyễn là khi bé có các đợt khò khè tái phát, thường kèm ho khan, khó thở và tức ngực, đặc biệt là khi những triệu chứng này thường xuyên tái lại hoặc nặng hơn về đêm và gần sáng. Một số biểu hiện khác của hen suyễn bao gồm tình trạng thở nhanh và gấp, mặt nhợt nhạt, ra mồ hôi.”
Hen suyễn là một tình trạng mạn tính nguy hiểm và rất dễ tái phát. Vì vậy, bác sĩ Tuấn Như khuyến cáo cha mẹ: “Việc chú ý nhận biết các dấu hiệu bé sắp lên cơn hen như ho, khò khè, khó thở, nặng ngực, thức giấc về đêm rất quan trọng cho việc điều trị của bé.” Ngay khi nhận thấy những cảnh báo như trên, cha mẹ nên đưa bé tới gặp bác sĩ để được điều trị kịp thời.
Để tránh hen suyễn thường xuyên “ghé thăm”, cha mẹ nên lưu ý không để vật nuôi trong nhà; tránh dùng các loại thuốc xịt như xịt muỗi, nước hoa, xịt phòng; không hút thuốc lá nơi gần bé. Đặc biệt, nơi ngủ của con cần được dọn dẹp ngăn nắp, sạch sẽ, tránh gió lạnh. Thực đơn của bé cũng cần “kiêng khem” hơn, tránh các thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, đậu phộng, đồ chiên nướng…
2. Viêm phế quản cấp tính
Khi dịch mũi của bé chuyển màu xanh, da tím tái xanh xao, kèm theo cơn ho khan hoặc ho có đờm, rất có thể căn bệnh viêm phế quản cấp tính đã “ghé thăm” bé mất rồi. Bác sĩ Như chia sẻ: "Viêm phế quản cấp có thể tự khỏi trong vòng 1-3 tuần. Nhưng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng lúc, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm."
Những cơn ho, thậm chí sốt cao khiến bé chẳng muốn chơi, muốn cười như mọi khi. Bởi thế, bé sẽ cảm ơn mẹ nhiều lắm khi mẹ cho bé uống đủ nước và dùng máy tạo độ ẩm không khí trong phòng đấy. Mẹ cũng đừng quên vệ sinh mũi cho bé với nước muối sinh lý và giảm ho với siro Prospan, mật ong hay kẹo ngậm, mẹ nhé.
Bác sĩ Như nhắn nhủ: "Trường hợp bệnh tình của bé chuyển nặng, mẹ nên cho bé đi khám nếu có các triệu chứng như: khó thở, tím tái, sốt từ 39 độ C, không đáp ứng với thuốc hạ sốt hoặc co giật; ho kéo dài không ngừng hoặc ngủ li bì, bỏ bú."
3. Viêm tiểu phế quản
Viêm tiểu phế quản - căn bệnh nghe tên thì có vẻ nhỏ bé nhưng lại rất là nguy hiểm với bé đó, mẹ à. Đây là bệnh lý viêm cấp tính do siêu vi của các phế quản cỡ nhỏ và trung bình, đồng thời là nguyên nhân nhập viện chủ yếu gặp ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi.
Bác sĩ Như cho hay: "Những dấu hiệu ban đầu của bệnh như sổ mũi, ho khan hay sốt nhẹ có thể khiến cha mẹ đứng ngồi không yên. Đặc biệt, khi bệnh diễn biến nặng hơn, bé có thể thở nhanh, thở khò khè, co lõm ngực hay bị ho dai dẳng kéo dài hơn 14 ngày cùng dấu hiệu mất nước."
Đáng mừng là, trong hầu hết trường hợp, trẻ có thể được điều trị tại nhà với các loại thuốc do bác sĩ kê đơn. Cha mẹ có thể hỗ trợ giúp bé thông thoáng mũi, họng bằng nước muối sinh lý. Các bữa ăn, sữa nên được chia ra thành nhiều bữa nhỏ để trẻ dễ hấp thu và hạn chế nôn ọe. Cha mẹ nên chọn thuốc giảm ho an toàn không chứa antihistamine như siro giảm ho Prospan để làm dịu cơn ho cho bé và đẩy nhanh quá trình khỏi bệnh.
4. Viêm thanh khí phế quản cấp
Căn bệnh này nghe tên có vẻ “nguy cấp” là vậy, nhưng mẹ cũng đừng nên quá lo lắng nha. Viêm thanh khí phế quản cấp thường gặp ở những bé từ 3-6 tuổi do virus “ghé thăm”. Theo bác sĩ Tuấn Như mô tả, thì mỗi khi những “bạn virus” này đến, “các triệu chứng thường bắt đầu với chảy nước mũi, nghẹt mũi, sổ mũi và tiến triển trong 12 - 48 giờ sau đó với các triệu chứng khác như sốt, khàn giọng, ho khan như chó sủa và thở rít khi bé quấy khóc”.
May mắn là, các bạn virus này thường sẽ tự đi, và bé sẽ hết ho trong khoảng 3 ngày. Một số triệu chứng khác có thể kéo dài hơn trong vòng 7 ngày. Với những trường hợp viêm thanh khí phế quản cấp nhẹ, cha mẹ có thể tự chăm sóc con ở nơi yên tĩnh tại nhà cho tới khi bé khỏi bệnh. Đừng quên nằm lòng một số lưu ý như: tăng cường bú mẹ và uống nhiều nước; không nên sử dụng lều giữ ẩm, thuốc an thần hay các thuốc ức chế ho. Bác sĩ Tuấn Như còn khuyến cáo thêm: “Nếu các triệu chứng kéo dài lâu hơn 7 ngày hoặc bé sốt cao hơn 38,5°C, cha mẹ cần đưa con đi khám bác sĩ ngay. Đồng thời, cần để ý tới một số triệu chứng đề phòng bệnh diễn tiến nặng hơn như: khó thở, thở rít ngay cả khi nghỉ ngơi, xanh xao hoặc tím tái, ho dữ dội, chảy nước dãi hoặc khó nuốt.”
5. Viêm phổi
Viêm phổi là căn bệnh mà mới chỉ nghe tên thôi đã khiến mẹ giật thon thót. Không lo sao được khi nghe những cơn ho dai dẳng đến lõm lồng ngực, thậm chí cả những cơn co giật của bé trong giấc ngủ li bì mà mẹ không đánh thức nổi.
Bởi viêm phổi là một bệnh lý nguy hiểm, mẹ hãy theo dõi và chăm sóc bé thật sát sao, mẹ nhé. Viêm phổi có 3 cấp độ: viêm phổi, viêm phổi nặng và viêm phổi rất nặng. Trong trường hợp nhẹ, bé được chẩn đoán không bị mắc viêm phổi nặng hoặc rất nặng thì cha mẹ có thể điều trị kháng sinh cho bé tại nhà theo chỉ định của bác sĩ. Bé nên được khuyến khích uống nhiều nước hoặc tăng cường bú mẹ. Khi bị sốt trên 38,5 độ, mẹ có thể chườm ấm và cho bé uống thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ. Cha mẹ cần chú ý lưu tâm, thuốc ức chế ho “lợi bất cập hại”, chẳng nhưng không có tác dụng mà còn ẩn chứa tác dụng phụ nghiêm trọng. Các loại siro ho, mật ong hay kẹo ngậm ho có thể giúp bé dịu cơn ho một cách an toàn hơn.
Bác sĩ Như nhắn cha mẹ lưu ý: "Với tất cả các trường hợp viêm phổi nặng, và rất nặng mang dấu hiệu: thở co lõm lồng ngực, tím tái mặt mũi, suy hô hấp nặng, trẻ cần được đến ngay bệnh viện, phòng khám gần nhất."
6. Dị vật đường thở
Giai đoạn từ 9-24 tháng cũng là lúc bé đang trên hành trình khám phá thế giới xung quanh, rất thích nhặt nhạnh, cầm nắm và cho mọi thứ vào miệng. Chỉ cần một giây lơ là của người lớn, bé có thể sẽ hít phải những vật nhỏ như hạt đậu, hạt giống hay đồ chơi, từ đó gây ra dị vật đường thở. Biểu hiện rõ nhất của tình trạng này là khi bé đột ngột bị sặc, ho sặc sụa (có thể có máu nếu bị tổn thương đường hô hấp) hoặc khò khè; có cơn ngạt thở, tím tái, vã mồ hôi, chảy nước mắt nước mũi…
Bác sĩ Tuấn Như đặc biệt khuyến cáo: “Đối với dị vật đường thở, xử trí ban đầu cực kỳ quan trọng, có tính chất cứu mạng. Khi trẻ bị dị vật đường thở hoặc nghi ngờ dị vật đường thở cần thực hiện thủ thuật để lấy dị vật ra ngoài. Nếu nơi cư trú ở quá xa cơ sở y tế và bé có triệu chứng khó thở nghiêm trọng cùng dấu hiệu tím tái, ngưng thở, cha mẹ phải thực hiện thủ thuật Heimlich ngay lập tức, đồng thời chuyển bé đến cơ sở y tế gần nhất.”
Để tránh tình trạng này, người lớn trong nhà cần lưu ý để xa tầm với của bé tất cả các vật dụng nhỏ có thể gây nguy hiểm, nhất là những vật trơn tròn, dễ rơi vào đường thở. Những thức ăn dễ hóc như hạt na, lạc, quất, hồng bì, hạt bí hạt dưa… cần liệt vào “danh sách đen” trong thực đơn cho bé ở độ tuổi này. Đặc biệt, khi con đang ngậm đồ ăn, cha mẹ cần nhớ không mắng, ép con nuốt nhanh để tránh làm con khóc, giật mình dẫn đến bị sặc, dị vật đường thở.
7. “Vòng nhẫn mạch máu”
Khác với phần lớn những bệnh ở trên, vòng nhẫn mạch máu là một căn bệnh nguy hiểm hiếm gặp, thường chỉ xảy ra ở trẻ sơ sinh. Vòng nhẫn mạch máu thực chất là một dị tật bẩm sinh ở động mạch chủ, biểu hiện ra ngoài qua các triệu chứng như: ho, thở khò khè, thường xuyên nhiễm trùng đường hô hấp, khó nuốt, khó bú, nôn ói… Thông thường, phẫu thuật là phương pháp điều trị chủ yếu cho tình trạng vòng mạch. Tuy nhiên, bác sĩ Tuấn Như cho biết: “Một số bé có thể được bác sĩ điều trị bằng các loại thuốc bao gồm steroid hoặc thuốc giãn phế quản để giảm các triệu chứng hô hấp như thở khò khè.”
Cũng theo bác sĩ Tuấn Như: “Trong hầu hết các trường hợp, bé có bệnh vòng mạch sẽ hồi phục hoàn toàn sau phẫu thuật và không cần thêm các thủ thuật khác. Đôi khi sẽ có trường hợp trẻ tiếp tục ho, thở khò khè trong vài tuần hoặc vài tháng sau phẫu thuật vì khí quản đang từ từ hồi phục. Cha mẹ lưu ý cần đưa trẻ đi khám định kỳ theo chỉ dẫn của bác sĩ.”
8. Hẹp khí quản
Hẹp khí quản là căn bệnh hiếm gặp, thường hay gặp ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp trẻ rơi vào tình trạng khí quản bị hẹp do nguyên nhân mắc phải. Vì thế, bác sĩ Tuấn Như khuyên: “Cha mẹ cần đưa bé đi khám bác sỹ ngay nếu xuất hiện bất cứ triệu chứng nào như: khó thở, thở nhanh khi chơi đùa hay nghỉ ngơi, viêm hô hấp tái đi tái lại. Đặc biệt cần để ý tiếng thở của con để phát hiện tình trạng thở khò khè, thở rít gây ra do sự tắc nghẽn hẹp đường thở.”
Đối với bệnh hẹp khí quản ở bé, phẫu thuật thường là phương pháp điều trị chính. Sau khi phẫu thuật, bé vẫn cần được đưa đi khám định kỳ theo chỉ dẫn của bác sĩ để theo dõi tình trạng chi tiết đó, cha mẹ nhé.
9. U khí phế quản
Mặc dù hiếm gặp, u khí phế quản lại có thể gây ra những triệu chứng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe bé đấy, mẹ ạ. Chẳng thế mà bác sĩ Tuấn Như đã dặn cẩn thận: “Cha mẹ phải cực kỳ “cảnh giác” với những triệu chứng như: khò khè, thở rít và khó thở; khàn giọng, đau họng; nuốt nghẹn, vướng. Nặng hơn, bé có thể xuất hiện những triệu chứng như ho ra máu; đau tai, nghe kém, ù tai; có khối u cục nổi lên trên cổ và cần được đưa đi khám bác sĩ nhanh chóng.”
Phương pháp phẫu thuật điều trị u khí quản bao gồm: cắt bỏ triệt để u, tái tạo lại khí quản hoặc bức xạ, kết hợp với hóa trị và phẫu thuật. Dù điều trị theo phương pháp nào, bé đều có thể gặp phải những vấn đề về nhai, nuốt, nói. Tuy nhiên, cha mẹ cũng đừng quá lo lắng, vì những triệu chứng này đều có thể cải thiện khi trẻ điều trị phục hồi chức năng. Ngoài ra, bác sĩ Tuấn Như lưu ý: “Sau khi điều trị và phẫu thuật, cần tuân thủ tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ để theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ và sự tái phát của khối u. Cha mẹ cũng cần theo dõi nếu trẻ có những dấu hiệu và triệu chứng của u tái phát như ho ra máu, khó thở, tức ngực…”
10. Trào ngược dạ dày thực quản
Trào ngược dạ dày thực quản - căn bệnh nghe chừng phức tạp này thực ra lại khá “quen mặt” với các mẹ bỉm sữa qua cách gọi phổ biến hơn là “trớ”. Trào ngược dạ dày thực quản sinh lý thường tự hết khoảng 85% ở bé dưới 12 tháng và khoảng 95% ở bé dưới 18 tháng. Bác sĩ Như cũng lưu ý: “Đây là một tình trạng bệnh mạn tính, do đó cha mẹ cần hiểu về các bước điều trị, theo dõi các triệu chứng nặng biểu hiện ở hô hấp, tai mũi họng của bé như: ho khan kéo dài, ho đêm; khò khè kéo dài, viêm xoang, viêm tai giữa, viêm thanh quản tái phát thường xuyên.” Bé quấy khóc nhiều, nôn ói thường xuyên ngay sau bữa ăn, tần suất tăng lên khi đổi tư thế cũng là “gợi ý” cho thấy có thể con đang bị trào ngược dạ dày thực quản đó mẹ nhé.
Để hạn chế tình trạng khó chịu này cho bé, cha mẹ nên lưu ý tới những chi tiết “nhỏ nhưng dễ bị bỏ ngỏ” như: tránh mặc quần áo quá chật, băng bụng cho con; điều trị tốt các triệu chứng ho, táo bón; giữ môi trường sống thông thoáng, không khói thuốc lá. Ngoài ra, chế độ dinh dưỡng cũng đóng góp một phần quan trọng trong việc phòng tránh và điều trị tình trạng này tại nhà. Bác sĩ Tuấn Như khuyên mẹ nên: “Chia nhỏ bữa ăn, cho con ăn chậm hơn. Đồng thời lưu ý không đặt bé nằm ngay sau bữa ăn, và cho bé nằm ngửa khi ngủ.”
Với bé ở độ tuổi lớn hơn, bệnh trào ngược dạ dày thực quản có thể biểu hiện ở nhiều triệu chứng như buồn nôn, nôn, ợ nóng, cảm nhận được vị chua ở cổ họng, nóng rát phía sau xương ức, đôi khi đau bụng hoặc đau khi nuốt, ợ chua, ợ nóng; ho khan kéo dài, ho đêm, kèm khò khè; v.v. Để hạn chế và điều trị những triệu chứng này, cha mẹ chỉ cần giúp con điều chỉnh lối sống và ăn uống khoa học, tránh các thức ăn kích thích và đồ chứa nhiều dầu mỡ, acid, tránh ăn đêm. Tuy nhiên, bác sĩ Như vẫn nhắc nhở cha mẹ: “Cần cho con đi khám bác sĩ ngay nếu có các triệu chứng như: nôn liên tục, đặc biệt nôn ra máu hoặc bị sụt cân liên tục; thường xuyên ợ nóng, đau bụng và ngực; đau, khó chịu khi nuốt; khò khè, ho khan mạn tính, khản giọng; viêm phổi tái đi tái lại.”
11. Xơ nang phổi
Nghe tên xa lạ là vậy, thực chất đây là bệnh lý mẹ rất nên lưu tâm đấy. Tuy là một bệnh lý bẩm sinh hiếm gặp, bệnh xơ nang phổi lại “đeo bám” con đến suốt đời, ảnh hưởng đến tất cả các cơ quan của cơ thể và gây nên những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến tiêu hóa, hô hấp và các cơ quan khác. Mẹ có thể được cảnh báo sớm về bệnh xơ nang phổi thông qua những biểu hiện như: bé nhẹ cân, tiêu chảy mãn tính hay tắc phân su, thiếu máu, chậm lớn, giảm hấp thu, v.v. Mẹ phải cảnh giác cả những tiếng ho thường xuyên khò khè, đờm nhầy, đôi khi lẫn máu nữa đấy nhé.
Bác sĩ Như khuyên cha mẹ: “Bên cạnh việc điều trị của bác sĩ, cha mẹ và người lớn ở nhà cũng có thể phối hợp cải thiện tình trạng bệnh cho bé bằng những việc “nhỏ mà có võ” như bổ sung vitamin, khoáng chất và men tiêu hóa vào chế độ ăn của con. Bên cạnh đó, việc hạn chế môi trường ô nhiễm, khói thuốc, chất độc hại cũng cần được chú trọng. Cha mẹ nên khuyến khích bé luyện tập thể dục thể thao thường xuyên.”
12. Rối loạn vận động nhung mao nguyên phát
Tương tự như cái tên phức tạp của nó, rối loạn vận động nhung mao nguyên phát là một hội chứng rối loạn di truyền hiếm gặp và nguy hiểm. Bác sĩ Tuấn Như cho hay: “Bệnh thường biểu hiện ra một số triệu chứng như suy hô hấp ở trẻ sơ sinh; nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên với những biểu hiện như ho dai dẳng, đờm nhẩy, thở khò khè; viêm mũi, nghẹt mũi mãn tính; viêm tai giữa tái phát, đặc biệt lúc còn nhỏ, giảm khả năng nghe. Đối với những bé nặng hơn, bệnh còn gây ra mệt mỏi, đau đầu, tràn dịch não.”
Đáng tiếc, hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị cụ thể nào có thể trị dứt điểm bệnh. Thay vào đó, bác sĩ sẽ điều trị dựa trên các dấu hiệu ở từng bé. Vì thế, cha mẹ cần đưa con đi khám định kỳ để kiểm tra sự tăng trưởng, chức năng phổi và khả năng nghe của bé. Ngoài ra, bác sĩ Như cũng gợi ý: “Cha mẹ có thể cùng với bác sĩ lên kế hoạch luyện tập một số liệu pháp hô hấp, vật lý trị liệu và các bài tập aerobic phù hợp, an toàn giúp làm loãng đờm, cho bé dễ dàng ho ra ngoài. Đồng thời, phải nhớ tiêm vắc-xin phòng các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, ho gà và cúm, tránh làm trầm trọng hơn triệu chứng phổi ở bé.”
13. Bệnh phổi mô kẽ
Bệnh phổi mô kẽ là căn bệnh nguy hiểm ít gặp. Một trong những dấu hiệu rõ nhất “tố giác” bệnh chính là tình trạng khó thở nặng dần, thở dốc, thở khò khè, gắng sức để thở, khó thở khi tập thể dục. Ngoài ra, cha mẹ còn có thể phát hiện bệnh thông qua một số biểu hiện khác như ho khan hoặc ho rất ít đàm, ho ra máu với lượng máu có lúc lên đến 44-58%; bé mệt mỏi, chậm lớn; ngón tay, ngón chân dùi trống.
Đáng chú ý, bệnh phổi mô kẽ không thể chữa trị khỏi hoàn toàn, vì vậy cha mẹ cần đưa trẻ đi tái khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ để theo dõi tình trạng bệnh và điều trị thích hợp. Ngoài ra, bác sĩ Tuấn Như còn khuyến khích: “Cha mẹ nên giúp con xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ dinh dưỡng và calo; đồng thời khuyến khích bé tập thể dục và hoạt động tích cực, có thể thở oxy hỗ trợ. Đặc biệt, cha mẹ cần đảm bảo tiêm đầy đủ vắc-xin phòng các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, ho gà và cúm. Hạn chế con tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, không sử dụng các chất làm mát không khí, dụng cụ khuếch tán với tinh dầu hoặc chất làm ẩm.” Theo giải thích của bác sĩ, những môi trường này có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng phổi của bé, thậm chí có thể gây hại cho phổi của bé khi hít phải.
Trả lời